Blokzincir teknolojisinin en önemli özelliklerinden biri de kuşkusuz ki “akıllı sözleşme”lerdir. Akıllı sözleşmeler merkeziyetsiz web3 dünyadaki hizmetlerin ve ürünlerin kullanımını sağlamaktadır. Nick Szabo 1994 yılında, bir aracıya gerek duymadan otonom bir şekilde ilerleyebilen dijital sözleşme yaratmak amacıyla akıllı sözleşmeleri ortaya çıkarmıştır. Bu kontrat sistemiyle hem işlem maliyetlerini düşürmeyi amaçlarken, hem de merkezi otoriteler tarafından onaylanmış güvenilir aracıların ihtiyacını da en aza indirmeyi amaçlamıştır. Bu protokolü "bir sözleşme şartlarını yerine getiren bilgisayarlı işlem protokolleri" olarak adlandırmıştır. Şeffaf, izlenebilir ve geri döndürülemez nitelikteki akıllı sözleşmeler ilerleyen zamanda yaygın olarak kullanılacak blokzincir ağlarından biri olan Ethereum'da tanımlanmıştır. Günümüzde web3 alanında ise bankacılık ve finansal hizmetler, oyun ve birçok çeşitli uygulamalarla 2 milyondan fazla tür bu sözleşmeyi desteklemektedir. 

‍

Akıllı Sözleşmeler Nasıl Çalışır?

Akıllı sözleşmeler kısaca kendi kendini yürüten kodlanmış sözleşmelerdir. Bu sözleşmeler sayesinde işlemler, anlaşmalar ve uygulamalar yürütülmektedir. Bu kodlar, merkezi olmayan bir blokzincir ağı üzerine işlenmektedir. Ethereum ağı, akıllı sözleşmelerin en gelişmiş versiyonu olarak benzerleri arasında ayrışmakta ve öne çıkmaktadır.

‍

Oluşturulan bir akıllı sözleşme, genel (public) blokzincir teknolojisi kullanıcıları tarafından izlenebilirdir, yani şeffaftır. Ancak işlemlere herhangi bir müdahalede bulunulamaz. Birçok açık kaynak projede olduğu gibi Ethereum’da da geliştirme önerileri (Improvement Proposal) ile yeni özellikler, standartlar ve güncellemeler oylanarak dahil edilmektedir ve bu sürecin adına EIP (Ethereum Improvement Proposal) adı verilmektedir. Genellikle kitlelerin aşina olduğu ERC-20 standardı da bir EIP sonucu ortaya çıkarılan yeni bir geliştirmedir.

‍

Akıllı sözleşmeler; kod kümelerinden oluşan dökümanların oluşturulabilmesine, blokzincir üzerinde her türlü hesaplama ve dijital varlık transferlerinin otomatik olarak gerçekleşmesine olanak sağlamaktadır. Bu akıllı sözleşmelerin kendini gerçekleştirebilmesi ve her dijital cihazda tutarlı bir biçimde çalışabilmesi için bir sanal makine yazılımı oluşturulmuştur. Bu yazılıma Ethereum Sanal Makinesi (EVM; Ethereum Virtual Machine) ismi verilmiştir. Dünya çapında herkesin erişimine açık olan bu sistemde, Ethereum ağına düğüm (node) olarak katılan herkes bu sanal makine yazılımını kullanarak yapılan işlemleri eldeki girdilerle işleyebilir ve tüm işlemlerin bir kopyasına sahip olabilmektedir. 

‍

Akıllı sözleşmeler bu EVM içerisinde çalıştırılmaktadır ve bu sayede merkeziyetsiz uygulamalar (DApp; Decentralized Application) gibi üzerine geliştirilen platformlar ve uygulamalar ortaya çıkmaktadır. Merkeziyetsiz uygulamaların çoğunun açık kaynaklı olmasından dolayı kendi akıllı sözleşmesini yazan her tüzel kişi EVM içerisinde kodlarını çalıştırabilmektedir. Bu kontrat yapıları genellikle DApp’ler olurlar. 

‍

Günümüzde Bitcoin ve Ethereum ağları üzerinde yazılan akıllı sözleşmeler sayesinde birçok merkeziyetsiz uygulama türleri karşımıza çıkmaktadır. Örneğin Uniswap, Ethereum üzerinde akıllı sözleşmeler tarafından yönetilen bir web3 uygulamasıdır. Uniswap vb. gibi temelini akıllı kontratlarla sağlamlaştırmış merkeziyetsiz finans projelerinin akıllı sözleşmelerini incelemek isterseniz, Coinmarketcap web adresinde listelenen tüm kripto varlıkların bilgilerine ulaşabilirsiniz. 

‍

Peki Akıllı Sözleşmelerin Detaylarını Bilmek, Aratmak Bize Ne Sağlar?

‍

Bir projenin akıllı sözleşme adresine ulaştıktan sonra, kontrat adresini hangi blokzincir üzerindeyse ilgili blokzincir tarayıcısının arama motorunda araştırmalısınız. Örneğin baktığınız proje Ethereum ağında ise etherscan üzerinden kontrol edebilirsiniz. Böylece kontratın kaç tane kripto varlığa sahip olduğu, kaç kişi tarafından sahip olunduğu ve kontrat üzerinde yapılmış işlemleri takip edebilir, ayrıca sözleşmenin kodlarını da açık kaynak olarak inceleyebilirsiniz. Böylece kullanmak istediğiniz veya yatırım yapmayı düşündüğünüz merkeziyetsiz uygulamaların güvenilirliğini akıllı sözleşmeler üzerinden değerlendirebilirsiniz. 

‍

‍

TRYB ve Akıllı Sözleşme Kullanımı

BiLira'nın stabil kripto parası TRYB günümüzde Ethereum, Solana, Avalanche, Polygon, Binance Smart Chain, Algorand olmak üzere 6 farklı blokzincir ağında akıllı sözleşmeler sayesinde şeffaf ve takip edilebilir şekilde işlem görmektedir. 

‍

Türk bankalarında tutulan Türk lirasıyla %100 desteklenen TRYB’nin blokzincirler üzerindeki, yani piyasadaki, arz miktarı düzenli olarak akıllı kontratlar sayesinde dengelenmekte ve düzenlenmektedir. Yakım(Burn) ve basım(Mint) işlemleri bu blokzincir ağları üzerinde gerçekleştirilen akıllı kontrat işlemleri ile gerçekleşmektedir. 

‍

TRYB'nin çalışmakta olduğu bu blokzincir ağları üzerinde akıllı sözleşmeleri, şeffaf ve anlık olarak takip etmek için “Farklı Blokzincirler Üzerindeki TRYB” sayfamızı ziyaret edebilirsiniz. Coinmarketcap üzerinde BiLira'yı incelemek için tıklayın.

‍

‍

‍

Bu yazı BiLira ekibinden Can Bartu Kılıç tarafından yazılmıştır. Soru ve görüşleriniz için hello@bilira.co ile iletişime geçebilirsiniz. Güncel kampanyaları ve blokzincir dünyasındaki gelişmelerden haberdar olmak için Telegram, Twitter, Instagram ve Youtube üzerinden bizi takip edebilirsiniz.

‍Bu blog yazısı blokzincir dünyasında kullanılan akıllı sözleşmelerin incelemesidir. Yatırım tavsiyesi değildir.