DeSci (Decentralized Science) yani Merkeziyetsiz Bilim, blokzincir ve eşler arası (P2P) ağlar gibi merkeziyetsiz teknolojileri kullanarak, bilimsel veri ve araştırmaları daha açık ve şeffaf bir şekilde paylaşmayı sağlayan bir yaklaşımdır. Merkeziyetsiz bilim hareketi, bilimsel araştırmaya erişim ve katılımda var olan engelleri, veri ve araştırmaların merkezileştirilmiş kontrolünü ortadan kaldırmak için tasarlanmıştır.

Merkeziyetsiz bilimin önemli faydalarından biri, bilimsel veri ve araştırmalara erişimi demokratikleştirmektir. Bilimsel araştırmanın geleneksel modelleri, genellikle veri ve araştırma sonuçlarına erişimi az sayıda araştırmacı veya kuruluşun kontrol etmesine dayanır. Bu durum diğer araştırmacıların, özellikle azınlık gruplarından veya gelişmekte olan ülkelerden gelen araştırmacıların, bilimsel topluluklara katılıp katkıda bulunmalarını sınırlar. Merkeziyetsiz bilim ise, veri ve araştırmaları birçok katılımcı arasında dağıtmak suretiyle, internet bağlantısı olan herkesin bilimsel topluluklara erişebilmesine ve katkıda bulunmasına olanak tanır.

‍

DeSci’ın Kullanım Alanları

Finansman: Bilimi finanse etmek için kullanılan geleneksel model, bireylerin veya bilim insanı gruplarının bir finansman kuruluşuna yazılı başvuruda bulunmasını gerektirir. Güvenilir kişilerden oluşan küçük bir grup başvuruları puanlar ve ardından mülakatlar düzenler. Bu modelin uzun zaman alan değerlendirme sürecinin yanında ön yargılara, kişisel çıkarlara ve inceleme heyetinin politikalarına karşı oldukça savunmasız olduğu bilinmektedir. DeSci ile bu süreçler hızlı ve daha demokratik şekilde ilerletilebilir.

Yayıncılık: Akademik yayınlar ve yayıncılık süreçleri günümüzde birçok problem içermektedir. Akademik makaleler ve bilimsel yayınlar küçük bir kesimin kontrol ettiği yayınevleri tarafından yönetilmektedir ve halk akademik eserlere çoğu zaman erişememektedir. Bireysel şekilde bilim makalelerini yayınlamak isteyen kişiler için ise yayın ücretleri genellikle ABD Doları bazında binleri bulmaktadır. Bu da küçük bir yayıncı grubu için muazzam karlar sağlarken, bilimin ve bilginin yaygınlaşmasını engellemektedir. Yayıncılık alanında yerleşik bir yönetişim mekanizması ve teşvik modeli ile erişilebilir bilimsel veriler için kritik bir boşluk bulunmaktadır. Blokzincir böyle sistemler oluşturmak için uygun bir araçtır. 

‍Veri Depolama ve Erişimi: Bilimsel veriler, blokzincir kullanılarak çok daha erişilebilir hale getirilebilir. Dağıtılmış depolama sayesinde araştırma verilerinin her zaman değiştirilmeden korunabilmesini sağlar.

Fikri Mülkiyet Haklarının Korunması: Fikri mülkiyet hakları, geleneksel bilimde büyük bir sorundur. Akademik araştırmaların üniversitelerde sıkışıp kalmaktan veya biyoteknolojilerde kullanılmamaktan, değer biçilmesinin çok zor olmasına kadar. Bununla birlikte, dijital varlıkların (bilimsel veriler veya makaleler gibi) mülkiyetinin Web3 üzerinde NFT'ler kullanılarak korunabilmesi, DeSci’ın en önemli özelliklerindendir.

‍

DeSci Proje Örnekleri

Ocean Protocol: Ocean Protocol, blokzincir tabanlı bir veri pazarıdır, kişiler ve kuruluşların verilerini güvenli ve özel bir şekilde paylaşmasına ve para kazanmasına olanak tanır. Platform, dijital verinin “varlıklaştırılması”na izin verir ve bu varlıklar Ocean Token kullanılarak satın alınabilir veya satılabilir. Bu sayede araştırmacılar ve araştırma organizasyonları ellerindeki verileri paylaşırken katkıları için tokenler ile ödüllendirilir.

MolochDAO: MolochDAO, araştırmacıların merkeziyetsiz otonom organizasyon olarak da adlandırılan DAO aracılığıyla bilimsel araştırma projeleri geliştirmelerine ve finanse etmelerine olanak tanır. Bu finansman modeli, merkeziyetsiz yönetim modeline dayanmaktadır ve bilimsel araştırma için fonların daha verimli ve şeffaf bir şekilde dağıtımını sağlar.

Molecule: İlaç endüstrisindeki paydaşların yeni tedaviler geliştirme ve hastalara ulaştırma sürecini hızlandırmak için, birlikte çalışabilecekleri işbirlikçi ekosistemler yaratan bir platformdur. Fikri mülkiyeti konseptini kolayca yatırım yapılabilir dijital bir varlığa dönüştürerek önde gelen araştırmacılar ve finansmanı bir araya getirir.

‍

Merkeziyetsiz bilim, kısaca bilimsel veri ve araştırmalara erişimi demokratikleştirmek, bilimsel topluluklara katılımı zorlaştıran engelleri kaldırmak ve açık kaynak araçlarının kullanımını teşvik etmek amacını taşıyan bir yaklaşımdır. Yukarıda bahsettiğimiz projeler, merkeziyetsiz teknolojilerin bilimin yaygınlaşması için nasıl kullanabileceğinin sadece birkaç örneği. Gelecekte ise DeSci yaklaşımının hayatımıza birçok yenilik ve kolaylık getirebileceğine inanıyoruz.

BiLira olarak merkeziyetsizliğin sağladığı avantajlara elimizden geldiğince destek olmaya ve bu alanları kullanıcılarımıza tanıtmaya devam ediyoruz. Gelecekte TRYB'nin özellikle DeSci’ın finansman kısmında kullanılmasını hedefliyoruz. Ülkemizdeki bilim araştırmalarının herkes tarafından özgürce TRYB ile fonlanabildiği bir gelecek hayal edin! Çalışmalarımızı bu geleceği gerçekleştirmek için sürdürmeye devam ediyoruz.

Soru ve görüşleriniz için marketing@bilira.co ile iletişime geçebilirsiniz. Güncel kampanyaları ve blokzincir dünyasındaki gelişmelerden haberdar olmak için Telegram, Twitter, Instagram ve Youtube üzerinden bizi takip edebilirsiniz.