Merkeziyetsiz finans platformlarında (decentralised finance platforms) kripto para ticaret hacminin artması ve Uniswap (Ethereum), Curve Finance (Ethereum) ve Platypus Finance (Avalanche) gibi otomatik piyasa yapıcı (automated market makers) platformların doğuşuyla birlikte hayatımıza birçok finansal terim girmeye devam etmektedir. Biz de BiLira ekibi olarak bu merkeziyetsiz finans platformlarının kullanımlarına ve işlevlerine yönelik çalışmalarımız kapsamında bu dinamik ekosistem içerisindeki işlevsellikleri sizlerle buluşturmaya çalışıyoruz. Bu blog yazımızda ise merkeziyetsiz finans platformları ve özellikle otomatikleştirilmiş piyasa yapıcıların temel yapı taşlarından biri olan likidite havuzlarını anlatacağız. Buna ek olarak bu likidite havuzlarına sağlanan finansal fonlar karşılığında elde edilen likidite havuzu tokenları ve olası finansal getirilerinden de bahsediyor olacağız.
Otomatik piyasa yapıcıların temel bir özelliği, sabit veya dinamik bir denklem doğrultusunda iki tokenın takası için sağlanan temel likiditeyi şeffaf bir şekilde havuzda göstermesi ve takasların yalnızca gözlemlenebilir piyasa emirleri yoluyla gerçekleşmesidir. Örneğin Uniswap sabit bir piyasa yapıcı formülünden faydalanarak işlevsellik sağlayan bir akıllı sözleşmeler sistemiyken, birbirinden farklı iki finansal varlığın merkezi olmayan bir likidite havuzuna eklenmesine ve birbirleriyle doğrudan takas edilebilmesine olanak sağlamaktadır. Benzer şekilde Platypus, Avalanche blokzinciri üzerinde ERC20 bazlı stabil kripto para birimlerinin alışverişi ve takası için tasarlanmış tek taraflı bir otomatikleştirilmiş piyasa yapıcıdır.
Kripto para ekosisteminde likidite, bir dijital para biriminin veya tokenın fiyatı üzerinde ciddi ve gözle görülür bir etki bırakmadan başka bir dijital varlığa ya da stabil kripto paraya dönüştürülebilme kolaylığı anlamına gelmektedir. Likidite, bir (veya birden fazla) finansal varlığın arz ve talep dengesini gösteren ölçü olarak değerlendirildiğinden, yüksek likiditeye sahip derin bir piyasanın sağlıklı bir takas ortamı sağladığını söylemek yanlış olmayacaktır. Zira bir kripto para biriminde yada dijital finansal varlıkta ne kadar fazla likidite mevcutsa, o varlığın fiyatında ve değerinde istikrar gözlemlenmekte ve fiyat dalgalanmalarının kısmen önüne geçilebilmektedir.
Likidite havuzları (liquidity pools), merkeziyetsiz finans platformlarında (DEX) varlıklar arası değiş tokuş işlemlerini kolaylaştırmak için kullanılan, bir veya birden çok akıllı sözleşmeye entegre edilmiş, bireysel ve kurumsal yatırımcıların finansal fonlarını yatırdıkları kripto para birimi ve/veya token havuzlarıdır. Geleneksel finans piyasalarının aksine, birçok merkeziyetsiz finans platformu, likidite havuzlarının kullanımı yoluyla kripto para birimlerinin otomatik ve izinsiz bir şekilde takas edilmesine izin veren otomatik piyasa yapıcılarından faydalanır.
Likidite havuzları, yatırımcıların işlem ücretlerinden bir pay karşılığında kripto para ve/veya stabil kripto para likiditesi sağlamaya teşvik ederek, likit olmayan piyasa sorunlarını çözmeyi amaçlamaktadır. Yukarıda da kısaca ifade ettiğimiz üzere Uniswap ve Platypus gibi likidite havuzu protokolleri üzerinde takas işlemleri gerçekleştirmek, herhangi bir alıcı veya satışı eşleştirmesi gerektirmemektedir. Zira yatırımcılar, likidite sağlayıcıların akıllı sözleşmeler aracılığıyla sundukları likiditeyi kullanarak tokenlarını ve finansal dijital varlıklarını kolayca alıp satabilmektedir.
Farklı blokzincirler üzerinde kurulmuş merkeziyetsiz finans platformları üzerinde işlem gören bazı havuzlar aşağıdaki gibidir:
Likidite sağlayıcılar, bir havuza likidite eklerken ilgili protokolün akıllı sözleşmeleri üzerinde tokenlarını stake etmekte veya kitlemektedir. Bu likidite sağlayıcılığı karşılığında merkeziyetsiz finans platformları genellikle o havuzun kısmi sahipliğini temsil eden likidite havuzu tokenları (liquidity pool tokens) sağlamaktadır. Bir likidite havuzu tokenının değerini hesaplamak için genellikle aşağıdaki basit formül kullanılmaktadır:
Likidite Havuzunun Toplam Değeri / LP Tokenlarının Dolaşımdaki Arzı = LP Token Değeri
Her ne kadar basit bir formül gibi gözükse de, LP token değerlerinin üç (3) ana değişkene bağlı olduğunu unutmamak gerekir, bunlar sırasıyla: (i) tokenların finansal getiri olanağı, (ii) havuz tarafından elde edilen işlem gelirleri ve LP token sahiplerine dağıtılan ücretler ve (iii) kalıcı olmayan kayıp (impermanent loss) olasılığıdır.
Yukarıda da kısaca bahsettiğimiz üzere, likidite havuzları merkeziyetsiz finans platformlarının yatırımcılara takas hizmetleri sunmasına olanak sağlamaktadır. Bu doğrultuda likidite sağlayıcıların temel gelir kaynaklarından biri, ilgili havuzda gerçekleştirilen işlemler karşılığında alınan işlem ücretleridir. Likidite sağlayıcıları, sağladıkları likiditeyi geri çekmek istediklerinde ise varlıklarını bu LP tokenları kullanarak geri çekerler.
Bununla birlikte bir çok LP token, çeşitli merkeziyetsiz finans platformlarında yield farming fırsatları yakalamak için de kullanılabilmektedir. Örneğin Uniswap platformuna likidite sağlayan yatırımcılar ERC-20 LP tokenları ile ödüllendirilmektedir. İşte bu ERC-20 LP tokenları, Aave ya da MakerDAO gibi borç verme protokollerinde teminat olarak kullanılabilmektedir. Benzer şekilde SushiSwap likidite sağlayıcıları, yatırdıkları kripto varlığa bağlı olarak ERC-20 SushiSwap LP tokenlarına (SLP) hak kazanmaktadır. Örneğin bir yatırımcı DAI ve ETH ikili havuzuna varlıklarını yatırması halinde, DAI-ETH SLP tokenına hak kazanmaktadır. Bu SLP tokenlar ise daha sonra SushiSwap’ın platform yönetişim tokenı olan SUSHI tokenı ödül olarak kazanmak için ayrı bir likidite havuzuna yatırılabilmektedir.
Antolin, M. (2022). What Are Liquidity Pools? [online] www.coindesk.com. Available at: https://www.coindesk.com/learn/what-are-liquidity-pools/ [Accessed 12 Oct. 2022].
ByBit (2022). What Are Liquidity Provider (LP) Tokens – And How Do They Work? [online] Bybit Learn. Available at: https://learn.bybit.com/defi/what-are-lp-tokens/ [Accessed 12 Oct. 2022].
Chu, G., Dowling, M.M., Shen, D. and Zhang, Y. (2022). The Dynamics of Cryptocurrency Liquidity Pools. [online] papers.ssrn.com. Available at: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4019274 [Accessed 15 Apr. 2022].
Cryptopedia (2021). SushiSwap and SUSHI Coin: Community-Driven LP Token. [online] Gemini. Available at: https://www.gemini.com/cryptopedia/sushiswap-sushi-coin-sushibar-chef-nomi [Accessed 12 Oct. 2022].
Cryptopedia (2022). How Liquidity Provider Tokens Work. [online] Gemini. Available at: https://www.gemini.com/cryptopedia/liquidity-provider-amm-tokens [Accessed 12 Oct. 2022].
Daily DeFi (2022). How to calculate the value of an LP token. [online] dailydefi.org. Available at: https://dailydefi.org/articles/lp-token-value-calculation/ [Accessed 12 Oct. 2022].
Falakshahi, H., Mariapragassam, M. and Ajaja, R. (2021). Automated Market Making with Synchronized Liquidity Pools. [online] papers.ssrn.com. Available at: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3963811 [Accessed 12 Oct. 2022].
Olatunji, T. (2022). What Is a Crypto Liquidity Pool? Why Are They So Important to DeFi? [online] MUO. Available at: https://www.makeuseof.com/what-are-crypto-liquidity-pools/ [Accessed 12 Oct. 2022].
Piñeiro-Chousa, J., López-Cabarcos, M.Á., Sevic, A. and González-López, I. (2022). A preliminary assessment of the performance of DeFi cryptocurrencies in relation to other financial assets, volatility, and user-generated content. Technological Forecasting and Social Change, [online] 181, p.121740. doi:10.1016/j.techfore.2022.121740.
Tay, G. (2021). DeFi Liquidity Providers: Factors Affecting Profitability, Trade-Offs, and Risk-Return Profiles | HackerNoon. [online] hackernoon.com. Available at: https://hackernoon.com/defi-liquidity-providers-factors-affecting-profitability-trade-offs-and-risk-return-profiles-at7o376h [Accessed 12 Oct. 2022].
Ziyarunov, I. (2022). How Do Liquidity Pools Work in Crypto? [online] B2Broker. Available at: https://b2broker.com/news/how-do-liquidity-pools-work-in-crypto/ [Accessed 12 Oct. 2022].
Bir sorununuz mu var? Hemen iletişime geçin. Destek ekibimiz 7/24 hizmet veriyor.
Belirli özelliklere ilişkin ayrıntılı talimatlar için SSS'leri görüntüleyin.
Copyright © 2024 BiLira Teknoloji A.Ş.
Tüm hakları saklıdır.
Çerezlere Yönelik Aydınlatma Metni’nde daha detaylı şekilde açıklandığı üzere çerezler, benzer web işaretçileri, yerel depolama veya piksel etiketleri (tümü “Çerez” olarak anılacaktır) gibi çevrimiçi izleme teknolojilerini web sitemizi çalıştırmak, yasal yükümlülüklerimizi yerine getirmek, deneyiminizi iyileştirmek, hizmetlerimizi geliştirmek ve kişiselleştirme yapabilmek amaçları ile kullanıyoruz.
BiLira olarak, web sitemize giriş yaptığınızda aşağıda belirleyeceğiniz tercihlerinize göre çerez kullanımı gerçekleştirilecektir. Lütfen etkinleştirmek istediğiniz çerezleri seçtikten sonra panelin altında yer alan Tercihlerimi kaydet butonuna basarak tercihlerinizi kaydedebilirsiniz.
Bu çerezler, web sitemizin çalışması için zorunlu olan ve sistemlerimiz tarafından kapatılması mümkün olmayan çerezlerdir. Zorunlu çerezler, siz web sitemizi kullanırken sitenin temel işlevlerini sağlamak ve tabi olduğumuz hukuki düzenlemelerden doğan yasal yükümlülüklerimizi yerine getirmek için gereklidir. Bu çerezler, sizin tarafınızdan yapılan gizlilik tercihlerini ayarlamak, oturum açmak veya formları doldurmak gibi hizmetlerin yerine getirilmesine yardımcı olur. Bu çerezler ayrıca güvenli bir çevrim içi ortamın sağlanması da dahil olmak üzere yasal yükümlülüklerimizi yerine getirmemize destek olan tanımlama bilgilerini içerir.
Bu çerezler, web sitemizin gelişmiş bir işlevsellik ve kişiselleştirme sunmasına olanak sağlar. İşlevsellik çerezleri, kullanıcılarımızın web sitemizdeki tercihlerini, kullanıcı adını, dil ve bölge dahil olmak üzere sitemiz üzerinden yaptığı seçimleri hatırlamasını sağlar. Böylece web sitemizin tekrar ziyaret edilmesi durumunda, sitemizde önceden yapılan tercihlerin hatırlanmasına, sunulan hizmet veya işlevlerle ilgili deneyimin hızlanmasına ve geliştirilmesine yardımcı olur. Ayrıca işlevsellik çerezleri sayesinde, web sitemizi ilk defa kullandığınızda çıkan mesajların bir sonraki ziyaretinizde tekrar gösterilmemesi için sitemiz, daha önce gelip gelmediğinizi de hatırlar.
Bu çerezler, tercih ve ilgi alanlarınıza yönelik olarak size daha uygun reklamlar göstermek amacıyla kullanılır. Ayrıca bu çerezler, bir reklamın gösterilme sayısını sınırlandırmaya ve reklam kampanyalarının etkinliğini ölçmeye de yardımcı olur. Reklam ortaklarımız tarafından web sitemize yerleştirilebilen hedefleme/pazarlama amacı taşıyan bu çerezler ile ilgi alanlarınızın profili oluşturulmakta olup, siz web sitemizden ayrıldıktan sonra dahi başka web sitelerinde bu reklamları görmeye devam edebilirsiniz. Bu çerezler, doğrudan kişisel verilerinizi saklamamakta ancak tarayıcınızın ve internet cihazınızın belirlenebilir olmasına imkân sağlamaktadır. Bu çerezlerin kullanılmasına açık rızanızı vermemeniz durumunda, hedeflenmiş reklamlarla karşılaşma oranınızda düşük olacaktır.
