Bildiğimiz üzere merkeziyetsiz finans (“DeFi”), son birkaç yıldır aracı kurumlar veya bankalar gibi merkezi aracılara dayanmayan finansal araçları, borsaları ve/veya platformları tanımlamak için ortaya çıkmış bir terim. Böylesi finansal platformlardaki işlemleri gerçekleştirmek için blokzincir sistemlerinde barındırılan akıllı sözleşmelerden yararlanan DeFi protokolleri, esasen geleneksel finans platformlarının mantığını baz alan, ancak teknolojinin de yardımıyla birlikte finansal işlemleri özgürleştiren platformlar olarak tanımlanabilecektir. Kazanç elde edilebilen tasarruf hesaplarından borç verme protokollerine, anlık al-sat işlemlerinden uluslararası transferlere kadar geniş bir uygulama yelpazesinin halihazırda yatırımcıların kullanımına sunuluyor olması, hem kullanıcı sayısı, hem de piyasa değeri anlamında DeFi platformlarını gün geçtikçe önemli hale getirdiğini düşünüyoruz.
Ancak Singapur Üniversitesi’nde Caldarelli’nin DeFi kahinleri (Oracle) üzerine gerçekleştirdiği çalışma, günümüzde kahinlerin DeFi platformlarında yönettiği ciddi likidite havuzlarına rağmen, kahinlerin işlevlerinin ve rollerinin hala büyük ölçüde bilinmediğini ve hatta ihmal edildiğini gösterir niteliktedir. Zira blokzincirlere yönelik kaleme alınan çok sayıda hakemli ve hakemsiz makalenin varlığına rağmen, bu makalelerinin yalnızca %15’inden az bir kısmının kahinleri dikkate alması, blokzincir ekosisteminde de kahinlerin varlığının araştırma konusu olması gerekliliğini gözler önüne sermektedir. Biz de bu doğrultuda bu blog yazımızda blokzincir kahinlerinin işlevlerinin ne olduğunu, türlerini ve günümüzde hangi amaçlarla kullanıldıklarını anlatacağız.
Blokzincir kahinlerini, harici bilgilerle akıllı sözleşmeleri yönlendiren üçüncü taraf hizmetleri olarak tanımlayabiliriz. Blokzincir ve dış dünya arasında adeta bir köprü görevi gören kahinler, çeşitli uygulamadan harici verilerin toplanmasına, aktarılmasına ve eklenmesine izin veren bütün bir ekosistemdir. Aşağıdaki grafikte de gösterdiğimiz üzere kahin ekosistemi genellikle veri kaynağı (data source), kahin düğümü (oracle node) ve akıllı sözleşme (smart contract) adı verilen üç ana adımdan oluşmaktadır:
Veri kaynağı: Verilerin toplandığı ve saklandığı kaynaktır ve merkeziyetsiz platformlar tarafından kullanılabilmektedir. Veri kaynağı bir Uygulama Programlama Arayüzü (Application Programming Interface), bir sensör veya belirli bir bilgi veya olaydan haberdar olan bir insan bile olabilmektedir.
Kahin düğümleri: Verileri topladıktan sonra akıllı sözleşmeye ileten kahin düğümleri, DeFi platformlarının işlevselliğinde belki de en önemli adımlardan bir tanesidir.
Akıllı Sözleşme: Akıllı sözleşmeler, kahinler tarafından toplanan ve iletilen verilerin nasıl yönetilebileceğini içeren kodlardır. Genellikle verilerin kabulü, reddi yahut işlenişi için önceden belirlenmiş kalite kontrol kriterlerine sahip olan akıllı sözleşmeler, gerektiğinde uygun verileri sözleşmeye iletmek için hesaplamalar da gerçekleştirebilmektedir.
Blokzincir kahinleri bir dizi farklı niteliğe ve özelliğe bağlı olarak çeşitli sınıflandırmalara tabi tutulmuştur. Örneğin verilerin yazılımdan mı, donanımdan mı yoksa insandan mı sağlanıyor olması bir yana, bilginin yönü ve adem-i merkeziyet durumuna göre blokzincir ekosisteminde çeşitli ayrımlara gidildiğini gözlemledik. Burada altı çizilmesi gereken noktanın, bir kahinin birden çok farklı kategori altında değerlendirilebilmesi gerektiğini düşünüyoruz.
Yazılım (Software) Kahinleri: Aynı zamanda deterministik/rastgele olmayan kahinler olarak bilinen yazılım kahinleri, çevrimiçi bilgi kaynaklarıyla etkileşime girmek ve ilgili bilgiyi blok zincire iletmekle yükümlüdür. Bu bilgiler genellikle çevrimiçi veri tabanlarından, sunuculardan, web sitelerinden ve esasen internet üzerindeki herhangi bir veri kaynağından gelebilmektedir. Yazılım kahinlerinin internete bağlı olması, yalnızca akıllı sözleşmelere bilgi sağlamalarına değil, aynı zamanda bu bilgileri gerçek zamanlı olarak iletmelerine de olanak tanımaktadır. Gerçek zamanlı bilgi iletebilme özelliğinin bu doğrultuda yazılım kahinlerini en yaygın blok zincir kahinleri biri yaptığını söylemek yanlış olmayacaktır. Zira tipik olarak yazılım kahinleri tarafından sağlanan bilgiler arasında döviz kurları, dijital varlıkların fiyatları, gerçek zamanlı uçuş bilgileri, hatta hava durumu bilgileri bile yer alabilmektedir.
Donanım (Hardware) Kahinleri: Bazı akıllı sözleşmelerin gerçek dünyayla bağlantı kurması gerektiğini önceki blog yazılarımızda da belirtmiştik. Donanım kahinlerinin bu doğrultuda fiziksel dünyadan bilgi toplamak ve akıllı sözleşmelere uygun hale getirmek için tasarlandığını söylemek doğru olacaktır. Bilgi elektronik sensörleri, barkod ve QR tarayıcılar, RFID etiketleri ve benzer bilgi okuma cihazlarından bilgi iletimini sağlayan donanım kahinleri, gerçek dünyamızda yaşanan bilgi akışlarını ve olaylarını akıllı sözleşmelerin anlayabileceği şekilde dijital değerlere çevirmekte ve iletmektedir.
İnsan (Human) Kahinler: Genel kanının aksine, bazen belirli bir alanda uzmanlaşmış ve tecrübe, bilgi ve beceri sahibi insanlar da kahin olarak hizmet verebilmektedir. Çeşitli kaynaklardan gelen bilgilerin doğruluğunu araştırmakla ve doğrulamakla yükümlü insan kahinler, daha sonra elde edilen bilgileri akıllı sözleşmelere iletmekle görevlidir. İnsan kahinlerin kimliklerinin doğrulanması gerektiğinden, bozuk veri sağlama olasılığı çok daha düşük olarak görüldüğü söylememiz mümkündür.
Hesaplama (Computation) Kahinleri: Yukarıda yer verdiğimiz ve yalnızca veri isteme ve iletme bağlamında ele alınan üç kahin türünün aksine, hesaplama kahinleri Ethereum'un doğal yapısından ötürü yüksek olan işlem maliyetleri göz önüne alındığında özellikle yararlı olabilecek bir işlev olan ihtiyari zincir dışı (off-chain) hesaplama çözümünü gerçekleştirmek için kullanılmaktadır.
Gelen Bilgi/Giden Bilgi (Inbound/Outbound) Kahinleri: Gelen bilgi kahinleri, harici kaynaklardan akıllı sözleşmelere bilgi aktarırken, giden bilgi kahinleri akıllı sözleşmelerden dış dünyaya bilgi göndermektedir.
Merkezi kahinler, bir dizi güvenlik özelliğiyle çalışan bir akıllı sözleşmeye harici bir kaynaktan veri sağlayan tek bir varlık olarak hareket etmektedir. Merkezi kahinler tek bir varlık ve akıllı sözleşmeler anlamında tek bilgi sağlayıcı tarafından kontrol edilmektedir. Her işlemden tek bir varlığın sorumlu olduğu geleneksel bankacılık ve finans sektörüne benzer şekilde çalıştığı için bottleneck (darboğaz) sorunu yaşama olasılığa olan merkezi kahinlerin temel avantajı ise, altyapı ve bakım maliyetleri açısından daha az külfetli olması ve basit bir mimari temelle oluşturulabilmesidir. Ancak burada saldırıya açık güvenlik açılımlarına eğilimli olduklarının yeniden altını çizmemiz gereklidir.
Merkeziyetsiz kahinler ise tek bir tröst (trust) kaynağına dayanmamaktadır, böylece merkeziyetsiz kahinlerin akıllı sözleşmelere sağladığı bilgilerin doğruluğu güçlenmektedir. Merkezi kahinlerin aksine merkeziyetsiz kahinler birden fazla dış kaynağa dayanmakta ve çeşitliliği amaçlamaktadır. Tüm bağımsız kaynakların birbirleriyle koordine olmadan verileri raporladığı ShellingCoin mekanizmasını kullanan merkeziyetsiz kahinler, gizli anlaşmalar, sinyal verme, ve hatta rüşvet gibi çeşitli sorunlara karşı savunmasız olarak görülmektedir.
Chainlink
Chainlink, herhangi bir blok zincirinde hibrit akıllı sözleşmeleri desteklemek ve güçlendirmek için gereken kahin hizmetlerini sağlayan teknolojik bir platformdur. Chainlink kahin ağları herhangi bir harici uygulama programlama arayüzüne güvenilir bir şekilde bağlanmanın ve güvenli zincir dışı hesaplamalardan yararlanmanın çözümlerini akıllı sözleşmeler ile sağlamaktadır. Chainlink halihazırda DeFi, sigorta, oyun ve diğer benzer büyük kripto endüstrilerinde milyarlarca USD işlem hacmi yaratmakta ve küresel işletmelere ve önde gelen veri sağlayıcılarına global bir ağ geçidi çözümü sunmaktadır.
Augur
Augur, tahmin piyasaları için merkeziyetsiz kahin hizmeti sunan eşler arası bir protokoldür. Augur kahini bilgilerin güvenilir bir aracıya yahut üçüncü bir tarafa dayanmadan gerçek dünyadan ilgili blok zincire taşınmasına salık vermektedir. Augur, Solidity protokolü ile yazılmış ve Ethereum blok zincirine dağıtılabilen bir dizi akıllı sözleşmeden oluşmaktadır. Augur protokolünün, Ethereum blok zincirinde çalışan ve var olan bir dizi sözleşme ve yazılım üzerinde yükseltilebilirlik, değişiklik yeteneği veya yönetişim özelliği mevcut değildir.
Soru ve görüşleriniz için marketing@bilira.co ile iletişime geçebilirsiniz. Güncel kampanyaları ve blokzincir dünyasındaki gelişmelerden haberdar olmak için Telegram, Twitter, Instagram ve Youtube üzerinden bizi takip edebilirsiniz.
Abdeljalil Beniiche, “A Study of Blockchain Oracles,” ArXiv:2004.07140[Cs], July 14, 2020, https://arxiv.org/abs/2004.07140.
Augur, “Frequently Asked Questions,” augur.net, 2022, https://augur.net/faqs#define-augur-protocol.
Chainlink, “Chainlink FAQs | Chainlink,” chain.link, 2022, https://chain.link/faqs.
Giulio Caldarelli, “Real-World Blockchain Applications under the Lens ofthe Oracle Problem. A Systematic Literature Review,” 2020 IEEE InternationalConference on Technology Management, Operations and Decisions (ICTMOD),November 24, 2020, https://doi.org/10.1109/ictmod49425.2020.9380598.
Giulio Caldarelli, “Understanding the Blockchain Oracle Problem: A Call forAction,” Information 11, no. 11 (October 29, 2020): 509,https://doi.org/10.3390/info11110509.
Léonard Lys and Maria Potop-Butucaru, “Distributed Blockchain PriceOracle,” Cryptology EPrint Archive, 2022, https://eprint.iacr.org/2022/603.
Lorenz Breidenbach et al., “Chainlink 2.0: Next Steps in the Evolution ofDecentralized Oracle Networks,” April 15, 2021, https://research.chain.link/whitepaper-v2.pdf.
Matija Damjan, “The Interface between Blockchain and the Real World,” RagionPratica, no. 51 (2018): 379–406, https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=6808102.
Patrick Collins, “What Is a Blockchain Oracle?,” Medium, January 7, 2021, https://medium.com/better-programming/what-is-a-blockchain-oracle-f5ccab8dbd72.
Toshendra Kumar Sharma, “Centralized Oracles vs. Decentralized Oracles,”Blockchain Council, September 19, 2020, https://www.blockchain-council.org/blockchain/centralized-oracles-vs-decentralized-oracles/.
Bir sorununuz mu var? Hemen iletişime geçin. Destek ekibimiz 7/24 hizmet veriyor.
Belirli özelliklere ilişkin ayrıntılı talimatlar için SSS'leri görüntüleyin.
Copyright © 2024 BiLira Teknoloji A.Ş.
Tüm hakları saklıdır.
Çerezlere Yönelik Aydınlatma Metni’nde daha detaylı şekilde açıklandığı üzere çerezler, benzer web işaretçileri, yerel depolama veya piksel etiketleri (tümü “Çerez” olarak anılacaktır) gibi çevrimiçi izleme teknolojilerini web sitemizi çalıştırmak, yasal yükümlülüklerimizi yerine getirmek, deneyiminizi iyileştirmek, hizmetlerimizi geliştirmek ve kişiselleştirme yapabilmek amaçları ile kullanıyoruz.
BiLira olarak, web sitemize giriş yaptığınızda aşağıda belirleyeceğiniz tercihlerinize göre çerez kullanımı gerçekleştirilecektir. Lütfen etkinleştirmek istediğiniz çerezleri seçtikten sonra panelin altında yer alan Tercihlerimi kaydet butonuna basarak tercihlerinizi kaydedebilirsiniz.
Bu çerezler, web sitemizin çalışması için zorunlu olan ve sistemlerimiz tarafından kapatılması mümkün olmayan çerezlerdir. Zorunlu çerezler, siz web sitemizi kullanırken sitenin temel işlevlerini sağlamak ve tabi olduğumuz hukuki düzenlemelerden doğan yasal yükümlülüklerimizi yerine getirmek için gereklidir. Bu çerezler, sizin tarafınızdan yapılan gizlilik tercihlerini ayarlamak, oturum açmak veya formları doldurmak gibi hizmetlerin yerine getirilmesine yardımcı olur. Bu çerezler ayrıca güvenli bir çevrim içi ortamın sağlanması da dahil olmak üzere yasal yükümlülüklerimizi yerine getirmemize destek olan tanımlama bilgilerini içerir.
Bu çerezler, web sitemizin gelişmiş bir işlevsellik ve kişiselleştirme sunmasına olanak sağlar. İşlevsellik çerezleri, kullanıcılarımızın web sitemizdeki tercihlerini, kullanıcı adını, dil ve bölge dahil olmak üzere sitemiz üzerinden yaptığı seçimleri hatırlamasını sağlar. Böylece web sitemizin tekrar ziyaret edilmesi durumunda, sitemizde önceden yapılan tercihlerin hatırlanmasına, sunulan hizmet veya işlevlerle ilgili deneyimin hızlanmasına ve geliştirilmesine yardımcı olur. Ayrıca işlevsellik çerezleri sayesinde, web sitemizi ilk defa kullandığınızda çıkan mesajların bir sonraki ziyaretinizde tekrar gösterilmemesi için sitemiz, daha önce gelip gelmediğinizi de hatırlar.
Bu çerezler, tercih ve ilgi alanlarınıza yönelik olarak size daha uygun reklamlar göstermek amacıyla kullanılır. Ayrıca bu çerezler, bir reklamın gösterilme sayısını sınırlandırmaya ve reklam kampanyalarının etkinliğini ölçmeye de yardımcı olur. Reklam ortaklarımız tarafından web sitemize yerleştirilebilen hedefleme/pazarlama amacı taşıyan bu çerezler ile ilgi alanlarınızın profili oluşturulmakta olup, siz web sitemizden ayrıldıktan sonra dahi başka web sitelerinde bu reklamları görmeye devam edebilirsiniz. Bu çerezler, doğrudan kişisel verilerinizi saklamamakta ancak tarayıcınızın ve internet cihazınızın belirlenebilir olmasına imkân sağlamaktadır. Bu çerezlerin kullanılmasına açık rızanızı vermemeniz durumunda, hedeflenmiş reklamlarla karşılaşma oranınızda düşük olacaktır.
